داوری روشی برای حل اختلاف است که در آن طرفین به جای رجوع به نهاد قضائی، اختلاف خود را به یک یا چند داور مورد اعتماد ارجاع میدهند. آنها میتوانند داوران را خود تعیین کرده یا تعیین آن را به شخص دیگری یا به دادگاه بسپارند. رجوع به داوری ممکن است در هنگام تنظیم قرارداد به صورت شرط داوری) پیشبینی شود یا پس از پیدایش اختلاف تصمیم به استفاده از آن گرفته شود.
مهمترین دلایل استفاده از داوری یکی این است که داوران برخلاف مراجع قضایی مکلف به رعایت قوانین و تشریفات زمان بر آیین دادرسی نیستند و در نتیجه سرعت رسیدگی به دعوا بسیار بالاتر رفته و معمولاً هزینه بسیار کمتری نیز خواهد داشت. گاهی هم اعتماد نداشتن به بیطرفی دادگاهها (به ویژه در اختلافات بینالمللی) افراد را به استفاده از داوری ترغیب میکند.
داوری به ویژه در قراردادهای بینالمللی تجاری بسیار مورد استفاده است. در حقوق داخلی هم داوری استفاده فراوانی دارد و همه افراد میتوانند مأموریت رسیدگی به اختلاف خود را به شخص یا اشخاصی واگذار کنند که با توجه به شهرت به درستکاری و امانتداری و احاطه به جنبههای تخصصی مورد اعتماد آنها هستند. رأی داور مثل رأی دادگاه قطعی و لازمالاجراست و البته راههای محدودی برای اعتراض و درخواست ابطال آن هم در قوانین پیشبینی میشود. ضمناً آرای داوری معمولاً تکمرحلهای هستند برخلاف مراجع قضایی که در بسیاری از موارد دو یا چند مرحله رسیدگی (دادگاه بدوی، دادگاه تجدیدنظر، دیوان عالی و…) برای آنها در نظر گرفته میشود.
همه اختلافات قابل ارجاع به داوری نیستند. اینکه چه نوع اختلافاتی را میتوان از طریق داوری حل کرد و چه نوع اختلافاتی منحصراً باید در دادگاه رسیدگی شود در قوانین هر کشور تعیین میشود. مقررات داوری در حقوق ایران در باب هفتم قانون آیین دادرسی مدنی از ماده ۴۵۴ تا ۵۰۱ پیشبینی شده است.
از مزایای مهم داوری این است که معمولاً سریعتر از رسیدگی دادگاه انجام میشود. در داوری اشخاص خودشان داور خود را تعیین میکند در حالیکه در هنگام اقامه دعوا در مرجع دادگستری چنین امکانی وجود ندارد. این ویژگی به ویژه در زمانی که موضوع اختلاف ماهیت تخصصی داشته باشد بسیار سودمند خواهد بود. به این ترتیب طرفین میتوانند داوری را برگزینند که میزانی از آشنایی و تخصص در آن موضوع را داشته باشد. فرایند رسیدگی داوری و رأی داور میتواند محرمانه باشد درحالیکه دادگاهها علیالاصول علنی هستند. زبان رسیدگی داوری را میتوان به دلخواه تعیین کرد در حالیکه در رسیدگی قضایی اصولاً زبان رسمی کشور مقر دادگاه مورد استفاده قرار میگیرد.
داوری داخلی:
یک داوری طبعاً داخلی است وقتی موضوع مورد اختلاف طرفین داوری منحصراً به یک حاکمیت(کشور) مرتبط است. مهم نیست که اجرای رأی داور یا داوران در نهایت به خارج از سرزمین تحت حکومت کشوری کشانده شود.
داوری خارجی:
هر رأی داوری صادره در یک داوری خارجی ضرورتاً برای کشورهای دیگر، یعنی کشورهایی غیر از کشوری که داوری در آن جریان داشته است، خارجی است. این قاعدهای کلی است که در اغلب کشورهای دنیا مورد عمل است. معذالک پارهای قوانین آراء داوری صادر در خارج را نیز داخلی تلقی میکنند. مشروط بر اینکه قانون حاکم بر داوری در آنها قانون این کشورها باشد.
داوری بین المللی:
در کنار داوری داخلی و خارجی داوری بین المللی قرار دارد که ملاک تشخیص آن الزاماً این نیست که در خارج از قلمرو یک کشور جریان داشته یا نداشته باشد. در واقع یک رأی داوری بین المللی است حتی اگر در یک کشور خاص صادر شده باشد.
کلیهی حقوق متعلق به مرکز حقوقی و داوری صلح و قانون است.